Zarys propozycji działań Koalicji Antysmogowej

 Smog w Polsce to efekt wieloletnich zaniedbań. Jego doświadczanie nie jest także obce poznaniakom. W odpowiedzi na ten problem 24 lutego  zawiązała się Koalicja Antysmogowa Bye Bye Smog. Jest to porozumienie 16 organizacji pozarządowych i rad osiedli, będące wyrazem dezaprobaty dla pasywności władz województwa, powiatu i miasta w zakresie przeciwdziałania zanieczyszczeniom powietrza.

Zawiązując Koalicję, sygnatariusze porozumienia podkreślili, że dotychczasowe działania władz wszystkich szczebli były daleko niedostateczne lub wręcz pozorowane.

Strategia na rzecz czystego powietrza – propozycja Koalicji Antysmogowej

Koalicja prowadzi batalię na rzecz podjęcia przez władze radykalnych i realnych działań ograniczających ponadnormatywne zanieczyszczenie powietrza w Poznaniu. Jej celem jest także synergia działań i współpraca z aktywnymi organizacjami pozarządowymi (NGO), które także potrafią proponować nieszablonowe, niedostrzegalne lub ignorowane przez władze działania. Każdy z zasygnalizowanych w Strategii proponowanej przez Koalicję tematów ma swoją specyfikę, wobec czego wymaga innych form aktywności i nierzadko skoordynowanego zaangażowania wielu podmiotów, wydziałów czy spółek miejskich i instytucji powiatowych. Co więcej, wskazane w Strategii kwestie wymagają analizy potrzeb, koordynacji i pochylenia się nad nimi przez wszystkie strony zainteresowane ograniczaniem poznańskiego smogu.

Jako że smog to nie tylko zjawisko sezonu grzewczego, lecz także problem pojawiający się latem, praca nad jego eliminacją powinna trwać cały rok. W swej Strategii Koalicja podzieliła działania antysmogowe na niezwłoczne, reaktywne (akcyjne i powtarzalne), profilaktyczne oraz profilaktyczne.

Niezwłoczne działania

Koalicja będzie dążyła do powołania miejskiej rady/zespołu ds. walki z zanieczyszczeniem powietrza oraz pełnomocnika prezydenta miasta, który byłby koordynatorem spójnych działań Miasta w danej materii. Według Koalicji, są to niezbędne czynniki, pozwalające osiągnąć synergię działań antysmogowych.

Wśród niezwłocznych działań sygnatariusze porozumienia wskazują także na konieczność rozpoczęcia debaty publicznej. Chodzi o spotkania (także w formie panelu obywatelskiego) z mieszkańcami z udziałem ekspertów i kompetentnych przedstawicieli NGO-sów, w trakcie których zebrane zostałyby propozycje walki ze smogiem, a także rozważone formy ich organizacji i możliwości Miasta.

Działania reaktywne

W tym obszarze Koalicja proponuje szereg działań, akcyjnych i powtarzalnych, które zostały ujęte w 13 punktach.

1. Staranne czyszczenie i powrót do zmywania ulic, zwłaszcza zimą – to najsensowniejsze z możliwych do natychmiastowego wdrożenia narzędzi. Polewaczki powinny czyścić ulice zimą, gdy nie ma mrozu, bowiem 80% smogu komunikacyjnego który stanowi zbliżony procent całkowitego zimowego smogu, jak niska emisja z kopcących kominów i kominków to tzw. emisja wtórna, związana ze wzbudzaniem brudu zalegającego ulice i place przez przejeżdżające pojazdy.
2. Zakup profesjonalnych, powszechnych w wielu miastach Europy, bezpyłowych odkurzaczy miejskich do czyszczenia chodników, jezdni i placów.
3. Opracowanie metodologii pomiarów oraz rozpoczęcie wdrażanie lokalnego monitoringu jakości powietrza na zakupionych przez Miasto miernikach, z podłączaniem ich do elektronicznych tablic odczytów w czasie rzeczywistym, umieszczonych w dzielnicach z potencjalnie najbardziej zanieczyszczanym powietrzem. Ta aktywność powinna być realizowana we współpracy ze środowiskiem naukowym Poznania.
4. Dostosowanie procedur działania Straży Miejskiej Miasta Poznania do wyzwań w sferze działań antysmogowych, w tym egzekwowania uchwały antysmogowej Sejmiku Wojewódzkiego z 17 grudnia 2017 r.
5. Kontynuacja programu termomodernizacji budynków komunalnych, obejmująca – tam gdzie jeszcze tego nie zrobiono – wymianę stolarki okiennej oraz instalację systemu wentylacji mechanicznej z rekuperacją.
6. Montowanie w szkołach, przedszkolach i żłobkach publicznych systemów wentylacji mechanicznej z rekuperacją.
7. Zdecydowana kontynuacja, realizowanej przez Miasto, strategii rozwoju transportu zrównoważonego.
8. Paliwem alternatywnym w komunikacji miejskiej powinny być autobusy na gaz CNG z normą emisji EURO VI, bowiem sam pojazd jest prawie dwukrotnie tańszy od autobusu elektrycznego, paliwo gazowe jest tańsze niż benzyna czy olej napędowy, w stosunku do „elektryków”, infrastruktura tankowania CNG jest znacznie prostsza i już lepsza choć wymaga dalszej rozbudowy. Zastosowanie gazu CNG jako paliw pozwoli Miastu znacznie szybciej wymienić park samochodowy na niskoemisyjny. Napęd CNG cieszy się znaczącym zainteresowaniem wielu miast i pozbawiony jest wad organizacji funkcjonowania systemu jakim są korki i kolejki autobusów elektrycznych do ładowania.
9. Dalece większa ochrona zieleni miejskiej, także w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Zieleń jest jedynym naturalnym czynnikiem ograniczającym smog w mieście. Każdy jej skrawek oprócz tego, że wytwarza niezbędny do życia tlen, pochłania zanieczyszczenia.
10. Zmiana strategii nasadzeń zieleni pod kątem sadzenia odpornych na warunki miejskie zimozielonych iglaków, roślinności wyższej i krzewów, które przy jezdni ograniczają o 1/3 poziom zanieczyszczeń po stronie chodnika. Zastąpienie części trawników bluszczem, który jest wysokoefektywnym „filtrem” powietrza.
11. Zdecydowana (organizacyjnie i finansowo) kontynuacja przez Miasto programu „Kawka Bis”. Dofinansowanie wymiany pieców („kopciuchów”) powinno być adresowane do osób dotkniętych ubóstwem energetycznym (należy wprowadzić kryterium dochodowe oraz opinię miejskiego doradcy oceniającego także stopień ubóstwa energetycznego). Poszerzenie zakresu dopłat uboższym mieszkańcom z wyrównaniem do cen jednorocznego nabywania węgla droższego (gatunkowo). Przeznaczenie radykalnie większych kwot w budżecie Miasta na ten cel.
12. Wzorem ok. 250 miast w Europie, stworzenie i wdrożenie koncepcji „zielonych stref” (LEZ – Low Emission Zone – strefa niskiej emisji spalin samochodowych), oraz równocześnie szybka budowa parkingów typu „parkuj i jedź” (P&R) i wprowadzenie ulg dla ich użytkowników, co wyraźnie zmniejszy smog fotochemiczny (komunikacyjny).
13. Wprowadzenie – w porozumieniu ze Starostwem Powiatowym – kontroli emisji spalin samochodów przy przeglądach technicznych pojazdów.
14. Mobilizowanie policji do częstszych kontroli emisji spalin (co zrobiono już w kilku miastach Polski). Do niedawna policja miejska i powiatowa nie posiadała żadnego samochodu z aparaturą pomiarową. Należałoby wspólnie ze Starostwem zakupić taki samochód na potrzeby „drogówki”.

Działania profilaktyczne

Z kolei w ramach niezbędnych działań profilaktycznych, które mają na celu łagodzenie skutków smogu, Koalicja wskazała siedem aktywności.

1. Przyjęcie Poznańskiej Alarmowej Normy Smogowej. Norma ta powinna być daleko niższa niż polski poziom alarmowy. Powinna ona być porównywalna z normami europejskimi dla pyłów. Po jej przekroczeniu, w trybie alarmowym, uruchamiany byłby system powszechnego powiadamiania mieszkańców oraz kryzysowe działaniach Miasta, według opracowanych wcześniej procedur reakcji na tego typu przekroczenia. Dodatkowo mieszkańcom przekazywana byłaby informacja o zachowaniach zalecanych w takich sytuacjach.
2. Opracowanie i uruchomienie systemów powszechnego powiadamiania mieszkańców, w trybie alarmowym, o prognozowanych znaczących przekroczeniach norm jakości powietrza oraz o alarmowych działaniach Miasta (ograniczenia wjazdu samochodów do Centrum, bezpłatny bilet tramwajowy itp.). Informacje w czasie rzeczywistym powinny docierać do mieszkańców poprzez różne media i urządzenia, np. w formie aplikacji na smartfony, pocztę e-mail (dla osób, które zapiszą się na powiadamianie bezpłatny „alarm smogowy”), informacje na tablicach informacyjnych na przystankach komunikacji miejskiej, a także na wyświetlaczach w autobusach i tramwajach. Dzięki temu mieszkańcy mogliby dowiedzieć się o jakości powietrza i planować swoją aktywność na dworze i w domach (pory wietrzenia).
3. Opracowanie i uruchomienie systemów powszechnego powiadamiania żłobków, przedszkoli, szkół, szpitali, hospicjów w oparciu o prognozy jakości powietrza, w czasie rzeczywistym, z zaleceniami stosowania opracowanych wcześniej procedur profilaktyki.
4. Wprowadzenie dni bezpłatnego transportu miejskiego. Byłyby one ogłaszane przed zjawiskiem smogu, a nie w jego trakcie (korzystanie z dostępnych prognoz stężenia pyłów).
5. Wprowadzenie profilaktycznych zarządzeń dla instytucji podległych Miastu na okresy smogu, ochrona zdrowia pracowników magistratu.
6. Doraźne wyposażenie poznańskich żłobków miejskich w dobrej jakości oczyszczacze powietrza.
7. Rozpoczęcie przez magistrat kampanii promującej ogrzewanie ciepłem ekologicznym oraz spójnych działań edukacyjnych – nakierowanych zarówno na całą populację miasta, jak i na użytkowników paliw stałych. W tym obszarze mieści się także poważna popularyzacja palenia węglem „od góry”, zaangażowanie środowisk naukowego i medycznego, zharmonizowana kampania informacyjno-edukacyjna Urzędu Miasta, Starostwa Powiatowego i Urzędu Marszałkowskiego w mediach klasycznych i elektronicznych, uwypuklenie problematyki antysmogowej na internetowych portalach i mediach społecznościowych ww. instytucji.

Działania elementarne

Koalicja w swej Strategii wskazuje również działania elementarne. Są one ujęte w 12 punktach.

1. Aktualizacja (inwentaryzacja) stanu pieców na paliwo stałe, wymagających pilnej wymiany na piece klasy 4. i 5., oszacowanie możliwości podłączenia nieruchomości do ciepła systemowego czy gazu oraz liczby mieszkańców pozostających w ubóstwie energetycznym.
2. Analiza możliwości przyśpieszenia gazyfikacji obiektów komunalnych w Poznaniu, pozyskanie na to działanie dofinansowania w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020.
3. Pozyskanie wsparcia finansowego na wymianę nieekologicznych pieców z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Wielkopolskiego na lata 2014-2020.
4. Wsparcie finansowe Miasta dla projektów antysmogowych NGO-sów.
5. Analiza stanu powietrza w 2017 r. oraz aktualizacja Programu Ochrony Powietrza dla Aglomeracji Poznańskiej.
6. Opracowanie metodologii badań i mapy rozkładu zanieczyszczeń, w celu wyznaczenia obszarów szczególnie dotkniętych smogiem (z niskiej emisji i komunikacyjnym) i koncentrowania tam działań antysmogowych.
7. Powołanie instytucji doradców, którzy za darmo znajdowaliby rozwiązania ciepłownicze korzystne dla mieszkańców domów komunalnych i niezamożnych mieszkańców spalających paliwa stałe i ogrzewających się (z przymusu) prądem.
8. Popularyzacja „czystej” energii poprzez angażowanie się we wprowadzanie rozwiązań opartych na odnawialnych źródłach energii (OZE), przede wszystkim w zakresie urządzeń fotowoltaicznych, choćby w formie instalacji pilotażowych.
9. Wprowadzenie w Miejskiej Pracowni Urbanistycznej i Wydziale Urbanistyki i Architektury Urzędu Miasta Poznania surowych zasad inteligentnej urbanistyki (inteligentnej planistyki ekologicznej). Chodzi m.in. o preferowanie budynków proekologicznych, zero- bądź plusenergetycznych.
10. Wprowadzenie zagadnień minimalizacji i eliminowania smogu z metropolii do opracowywanych np. przez Biuro Metropolii czy Centrum Badań Metropolitalnych projektów rozwoju metropolii poznańskiej.
11. Podjęcie starań o współpracę Miasta z ościennymi gminami, w celu ograniczania smogu napływowego. Powołanie Społecznej Rady Regionu ds. walki ze smogiem, z członkostwem aktywnych NGO-sów i ekspertami środowiska naukowego i medycznego; koordynacja działań w regionie.
12. Wzorem innych miast – dążenie do powołania wspólnej, opiniotwórczej rady społecznej – Miasto-Powiat-Województwo-ruchy obywatelskie/ekologiczne ds. walki z zanieczyszczeniem powietrza.

Wiesław Rygielski

tekst ukazał się w portalu sozosfera.pl