– Z wielką satysfakcją odnotowuję, że w stulecie relacji dyplomatycznych między Polską a Grecją jest zgoda ze strony władz tego państwa na utworzenie Polskiego Instytutu Archeologicznego w Atenach i będzie go tworzyć moja macierzysta uczelnia, czyli Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu – mówił wiceminister w Ministerstwie Spraw Zagranicznych Szymon Szynkowski vel Sęk podczas spotkania z dziennikarzami w poniedziałek, 16 września w Gabinecie Rektora UAM.
29 maja 2019 roku Centralna Rada Archeologiczna Ministerstwa Kultury i Sportu Republiki Greckiej wyraziła zgodę na istnienie Polskiego Instytutu Archeologicznego w Atenach (PIAA). W następstwie tego Minister Kultury i Sportu Republiki Greckiej pismem z dnia 28 czerwca 2019 roku oficjalnie uznał PIAA za instytucją kategorii „zagraniczna szkoła archeologiczna w Grecji” – To zaszczyt dla naszego Uniwersytetu, że powierzono nam organizację Polskiego Instytutu Archeologicznego w Atenach – mówił JM Rektor UAM, prof. Andrzej Lesicki. – Grecja jest szczególnym miejscem, bo należy do tych krajów, które przed laty były początkami naszych cywilizacji. Stąd jest dla archeologów bardzo interesujący. Jako Uniwersytet podjęliśmy się stworzenia instytucjonalnych ram, które umożliwią prowadzenie tam badań archeologicznych – dodał prof. Lesicki.
PIAA jest jednostką (centrum uniwersyteckim) Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a jego zadaniem jest reprezentowanie przed władzami greckimi wszystkich naukowców polskich, którzy zamierzają prowadzić swoje badania w tym kraju. W taki oto sposób UAM stał się koordynatorem polskich badań w Grecji. Jest to szczególnie istotne dla archeologów, ponieważ zgodnie z greckim prawem samodzielne wykopaliska lub inne badania terenowe może prowadzić tam obcokrajowiec, którego kraj otworzył w Atenach własną „zagraniczną szkołę archeologiczną”. Także dla innych naukowców (jak: historycy, historycy sztuki, bizantyniści, filolodzy klasyczni i in.) istnienie takiej jednostki otwiera nowe perspektywy rozwoju własnych badań.
PIAA ma być swoistą „ambasadą” nauki i kultury polskiej w Grecji. Jednym z jego głównych organów (obok dyrektora i Rady Naukowej) jest Rada Partnerów, w skład której wchodzą przedstawiciele innych instytucji naukowych, wspomagających organizacyjnie UAM. Są to: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytet Rzeszowski i Uniwersytet Warszawski. Struktura ta jest otwarta na nowych uczestników. Tak jest przykładowo z Uniwersytetem Wrocławskim, który zgłosił oficjalnie akces do bycia członkiem Porozumienia w sprawie PIAA.
Powstanie PIAA nie byłoby możliwe bez wsparcia Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego (finansowego i organizacyjnego) oraz Ministerstwa Spraw Zagranicznych, w tym Ambasady RP w Atenach.
Dziekan Wydziału Historycznego UAM, prof. Kazimierz Ilski zaznaczył: – Byliśmy w stanie zbudować tak wielki potencjał badawczy, iż staliśmy się atrakcyjnym partnerem dla badań prowadzonych w Grecji. Nie ma najmniejszej wątpliwości, że ze względu na doświadczenie jesteśmy przygotowani do podjęcia najważniejszych, centralnych zadań na terytorium Grecji. To jest marzenie wszystkich archeologów, także tych najpotężniejszych i najbogatszych – mówił prof. Ilski.
Utworzenie PIAA jest przełomem w naukowo-kulturowych relacjach polsko-greckich. – Należy jednak pamiętać, że nadal czeka nas wiele wyzwań – mówił prof. Janusz Czebreszuk z Wydziału Historycznego, Dyrektor Polskiego Instytutu Archeologicznego w Atenach. – Przede wszystkim musimy się tam zadomowić. Budynek, w którym znajdzie siedzibę PIAA znajduje się w centrum Aten. W trakcie są procedury zakupu nieruchomości, która pomieści bibliotekę (z odpowiednią przestrzenią na odbywanie sympozjów naukowych), administrację i pokoje gościnne.
– Stałym wyzwaniem będzie rozwinięcie działalności merytorycznej i organizacyjnej. Musimy wdrożyć się w procedury prawne związane z pozyskiwaniem i rozliczaniem licencji wykopaliskowych. Chcemy także reprezentować interesy naszego kraju o wiele szerzej niż tylko w wąskim zakresie archeologii. Już zwrócili się do mnie przedstawiciele Polonii, żeby udostępnić to miejsce. I może last but not least musimy zorganizować uroczyste otwarcie Polskiego Instytutu Archeologicznego w Atenach! – dodał prof. Czebreszuk.
Prof. Janusz Czebreszuk – ur. 1959, archeolog, profesor zwyczajny z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Jego zainteresowania naukowe koncentrują się wokół epoki brązu w Europie, ze szczególnym uwzględnieniem rejonu śródziemnomorskiego, a także relacjami między terenami położonymi nad Bałtykiem oraz nad Morzem Egejskim.
oprac. mik